Jaaroverzicht. Een terugblik op industrieel erfgoed in 2025

Engeland vierde dit jaar het tweehonderdjarig bestaan van de moderne spoorwegen. In 1825 reden namelijk de eerste (goederen)treinen over de Stockton & Darlington Railway. Deze mijlpaal van het spoorwegverleden bleef op het Europese vasteland echter volledig onder de radar.

Honderdjarigen onder stroom

Dichter bij huis vinden we liefst vier honderdjarigen terug. Zo wordt Dok Noord in Gent geflankeerd door de beschermde steenkoolcentrale in art deco uit 1925 en de kraancabine van een elektrisch kraantje gebouwd door de Antwerpse constructeur Titan Anversois. Precies honderd jaar na zijn bouw werd de cabine gerestaureerd.

In 1925 kwam in het Kempens mijnbekken de exploitatie van de (verdwenen) steenkoolmijn van Zwartberg op kruissnelheid. De vette kool werd gebruikt in de hoogovens van staalmagnaat Cockerill in Seraing.

Niet alleen de steenkoolindustrie vierde enkele eeuwelingen. Precies een eeuw geleden, in 1925, verscheen in de Noord-Franse textielstad Tourcoing de katoenspinnerij van Guenot & Duprez op het toneel. Het oprichtingsjaar siert nog altijd prominent het waterreservoir op deze fabriek.

Nog in 2025 vierde de OVAM, de Openbare Vlaamse Afvalstoffenmaatschappij van de Vlaamse Overheid, 30 jaar bodemdecreet. Sindsdien bracht de OVAM al 85.000 risicogronden in kaart en werden ontelbare gronden via gerichte bodemsaneringen klaargestoomd voor een tweede leven. In de documentaire 'Oude gronden, nieuwe kansen' toont de OVAM aan de hand van 5 pioniersprojecten hoe het oude, vervuilde industriële sites nieuw leven inblies.

Stekker eruit

Helaas was 2025 alweer een jaar waarin het industrieel erfgoed in de klappen deelde. Zo sloeg de aangekondigde sluiting van het schoen- en borstelmuseum Eperon d'Or in Izegem iedereen met verstomming. Op 31 december 2025 trekt de West-Vlaamse stad de stekker uit het museum, alle reddingspogingen ten spijt.

Ook aan de overzijde van de Belgische taalgrens sneuvelt een belangrijke peiler. De provincie Henegouwen heeft namelijk aangekondigd om de vzw “Voies d’Eau du Hainaut" te ontbinden. Die organiseerde boottochten over het historische Centrumkanaal in La Louvière en bezoeken aan het machinegebouw van de tot werelderfgoed uitgeroepen scheepsliften.

Van de kaart geveegd

Naar jaarlijkse gewoonte werden ook in 2025 weer enkele monumentale overblijfselen ondoordacht weggeveegd. Zowel de overblijfselen van de cokesfabriek van Ougrée als het karkas van de staalfabriek van Chertal werden platgewalst. Ook de ontmanteling van de staalfabriek in Ougrée ging genadeloos door. Alleen de hoogoven blijft - voorlopig dan toch - overeind.

Na een eerste geflopte poging in 2024 slaagde een aannemer er bij een tweede demarche dit jaar wel in om de historische, honderdjarige watertoren bij het station van Denderleeuw te vellen. Een eeuwfeest in mineur, dus.

Langs de Moervaart heeft de Vlaamse Waterweg de Spanjeveerbrug, een Baileybrug die al sinds 1977 de Moervaart overspande ter hoogte van Mendonk, ontmanteld om die te vervangen door een nieuw, betonnen exemplaar. 

In de Gentse Voorhaven heeft spoorwegbeheerder Infrabel dan weer als een dief in de nacht het draaimechanisme van de vroegere brug uit 1925 over het Kanaal Gent-Terneuzen weggehaald ter voorbereiding op geplande werken. Het terugplaatsen van het object past gek genoeg niet in de plannen van de spoorwegbeheerder.
 

Renovatie

Het is niet al kommer en kwel. Dit jaar werd ook de renovatie aangekondigd van enkele industriële monumenten. Zowel de oudste als de hoogste schachtbok van het Kempense mijnbekken, beiden in de voormalige mijn van Winterslag, worden vanaf eind 2026 gerestaureerd.

In Leuven is dit najaar de restauratie gestart van Hal 9, een voormalige motorenwerkplaats van de Centrale Werkplaatsen. De monumentale hal, indertijd heropgebouwd met gerecupereerde materialen van de spoorwegmaatschappij Grand Central Belge, zal in 2031 de deuren openen als jeugdcentrum met ateliers en speel- en sportruimtes.

Nog meer spoorerfgoed in de steigers. De spoorbrug over het Schipdonkkanaal in Eeklo is in december tijdelijk van het toneel verdwenen voor een volledige restauratie. De bijna 80 jaar oude brug zou begin 2026 al worden teruggeplaatst.

Tweede leven

Twee macabere gebouwen beleefden na jaren leegstand en verval een heropstanding. Zo kan je sinds kort het dodenhuisje bezoeken dat deel uitmaakte van het modernistische sanatorium van Tombeek. In dit bijgebouw werden overleden tuberculosepatiënten opgebaard. Het dodenhuisje is in 2025 verbouwd tot een rust- en infopunt te midden van het natuurgebied Tombeekheyde. Alle ramen werden vervangen en binnen vind je een aantal infoborden.

Het onafgewerkte betonnen karkas van het vermaarde spookhotel in Mechelen kreeg begin 2025 zijn eerste bezoekers over de vloer na meer dan een halve eeuw leegstand en verval. De provincie Antwerpen heeft de ruïne immers toegankelijk gemaakt voor bezoekers. Een 180 meter lang wandelpad voert bezoekers door de bomen en door een deel van de eerste verdieping van de hotelruïne. Een panoramisch uitzichtplatform gunt je een blik op de bovenste, onafgewerkte verdieping.

Blijf via onze nieuwsbrief en sociale media op de hoogte van alle nieuwigheden in 2026 en volg de agenda voor komende events. Met bedreigd erfgoed als thema van de Europese Open Monumentendagen krijgt het kwetsbare (industriële) verleden hopelijk weer meer zichtbaarheid.