De Centrale

Turbine-alternatorenzaal vol machines en art deco

Trams, straatverlichting en havenkranen in Gent schakelden begin twintigste eeuw massaal over op elektrische stroom. Om de stijgende vraag te kunnen behappen, liet de stad steenkoolcentrales optrekken.

21 mei 2025

Geschikt voor fietsers

Bevat praktische informatie

Bereikbaar via openbaar vervoer

Bevat links en achtergrond

In 1904 rees een eerste steenkoolcentrale uit de grond aan de Bomastraat. Al snel viel die een maatje te klein uit. Daarom gaf de stad in 1924 groen licht voor de bouw van een nieuwe steenkoolcentrale aan de Ham. De centrale bevond zich pal aan het Handelsdok.

Kolenkaai

Steenkool werd door binnenschepen aangevoerd en gelost op de kolenkaai. Transportbanden voerden de steenkool tot in de centrale.

De havenkraan die nu op de kolenkaai staat, werd in 2018 afgestoten uit de collectie van het Maritiem Museum Rotterdam en verhuisde naar het Handelsdok. De Stork-kraan werd in 1928 gebouwd door de Nijvelse vestiging van de Nederlandse constructeur Stork en deed dienst in de haven van Antwerpen.

Steenkool en stoom

Op de stookvloer werd de steenkool verbrand om water op te warmen in gigantische ketels. Doel? Stoom opwekken.

Van den Kerckhove

Die geproduceerde stoom werd door buizen gejaagd en dreef in de turbinezaal stooomturbines aan van de Gentse constructeur Van den Kerckhove (VDK). Die zetten de stoomkracht om in een roterende beweging.

Turbo-alternators van ACEC

Om de roterende beweging om te zetten in wisselstroom, waren nog turbo-alternators nodig. Die werden gebouwd door ACEC (Ateliers de Constructions Électriques de Charleroi) in Charleroi. Pas vanaf de jaren 1960 opende ACEC een afdeling in Gent, namelijk in Dok-Noord.

Van steenkool over diesel tot gas

Vanaf 1968 kregen de steenkooleenheden het gezelschap van drie dieselmotoren om stroom te produceren. De Gentse afdeling van ACEC bouwde deze dieselmotoren onder licentie van de Duitse motorenbouwer MAN. Als gevolg van de hoge dieselprijzen draaiden de dieselmotoren vanaf de jaren 1980 alleen nog op piekmomenten.

Zowel steenkool als diesel als brandstof ruimden in de jaren 90 het veld voor gas. In een STEG-eenheid (stoom- en gasturbine) produceert Luminus tot op vandaag stroom, de restwarmte wordt gerecupereerd voor het stadsverwarmingsnet.

Intercultureel centrum

De historische steenkoolcentrale onderging na de sluiting in de jaren 1980 een grondige transformatie. Onder meer de 4 schoorstenen werden omgekapt. Het overblijvende gebouw geeft sinds 1995 onderdak aan De Centrale. De concertzaal grenst aan de turbinezaal.

Art deco

Tot op vandaag geeft de art-decozaal onderdak aan de machines. Gladde gele en groene bakstenen, sierlijke vakwerkliggens waarover een rolbrug liep, bedieningspanelen en smeedijzeren leuningen vormen de achtergrond van de productie-eenheden van weleer. Zowel de 4 overblijvende turbines en alternatoren als het gebouw zijn sinds 1999 beschermd als monument.

Krijg nu toegang tot alle insider informatie

De praktische info is alleen toegankelijk voor Plus-leden. Als Plusser:

Ontdek je het adres, gps-coördinaten en achtergrondinformatie. Bekijk een voorbeeld.
Krijg je toegang tot de kaart met 700 locaties en lees je als eerste de nieuwste verhalen.
Ontvang je digitale reisgidsen, uitgestippelde routes en kortingen bij musea.
Steun je dit platform zodat we kunnen blijven groeien.