Erfgoedsite Ename

Met andere ogen naar erfgoed kijken

(Advertentie) Deze zomer zwaaide de provinciale Erfgoedsite Ename de deuren open van een nieuwe, vaste tentoonstelling. Naast archeologische vondsten uit Ename zelf, krijg je ook het antwoord op de vraag wat erfgoed nu precies is.

Bij wijze van intro leer je erfgoed op een andere manier te bekijken. De interactieve raadsels onthullen kleine, onbekende erfgoedparels in de Vlaamse Ardennen die niet onmiddellijk je aandacht opeisen. Toch verbergen ze vaak tot de verbeelding sprekende verhalen.

Overwoekerde loopgraven

Een voorbeeld? Een LIDAR-scanner legde een wijdvertakt netwerk van Duitse loopgraven uit de Eerste Wereldoorlog bloot op de Koppenberg. 

Zeppelinloods

Ook ander militair erfgoed komt aan de oppervlakte zoals het Bruggenhoofd Gent, een verdedigingslinie van honderden bunkers in een brede boog rond Gent, of de sporen van een verdwenen zeppelinloods in Gontrode. Wat is daar vandaag nog van te zien? Hoe maak je het onzichtbare weer zichtbaar? Het antwoord krijg je in Ename.

Landschappen

De oorlogsrestanten zijn maar een greep uit de brede waaier aan erfgoedobjecten die de revue passeren. Denk maar aan windmolens, kastelen, kerken, landschappen en kleinere objecten zoals juwelen, kledij ... Hoe al die vondsten boven de grond komen, toont een maquette waarin alle mogelijke archeologische technieken aan bod komen.

Motten en houtworm

Eeuwenoude objecten zijn kwetsbaar. Ferrometalen roesten, textiel wordt geplaagd door motten terwijl houten stukken ten prooi vallen van houtworm. Mogelijke schade aan historische objecten breng je zelf visueel in beeld met een verschuifbare scanner bij onder meer een speelgoedmolen.

Erfgoeddepot

De al dan niet beschadigde erfgoedstukken vormen de naadloze overgang naar het erfgoeddepot dat zich onder je voeten bevindt. Neem de trap naar beneden om daar een glimp op te vangen van het onroerend erfgoeddepot.

In het depot worden erfgoedobjecten uit Ename zelf, maar ook de rest van de provincie Oost-Vlaanderen, bewaard en ontsloten. Via de grote ramen krijg je een blik achter de schermen van het depot.

Unieke vondsten

Al die fraaie stukken, van een middeleeuwse gieter tot de eeuwenoude schedel van een varken, schreeuwen om gezien te worden. Dat brengt ons bij het tweede deel van de vaste opstelling: unieke vondsten uit de abdij van Ename en omgeving.

Hoe komt het nu dat Ename zo'n onuitputtelijke bron van archeologische ontdekkingen en topstukken is?

Byzantijnse stijl

Ename kende rond het jaar 1.000 zijn grootste bloeiperiode en huisvestte een van de oudst bekende donjons van Europa. In de schaduw van de donjon werd de Sint-Laurentiuskerk uit de grond gestampt, vandaag een van de best bewaarde vroegromaanse kerken in ons land. 

In het oostkoor schittert het enige bekende voorbeeld van een muurschildering van Christus in Byzantijnse stijl. Het origineel kun je bewonderen in de Sint-Laurentiuskerk in hartje Ename, maar in de vaste tentoonstelling kan je zowel een maquette van de kerk als een replica van de muurschildering in al hun glorie bewonderen.

Abdij van Ename

Nadat de burcht van Ename met de grond gelijk werd maakt in 1033, rees de Sint-Salvatorabdij uit de grond. 750 jaar lang woonden er benedictijnen, maar in 1795 zette een Frans decreet een punt achter abdijen en kloosters. De benedictijnen kozen het hazenpad. Van de abdijkerk, het klooster en de ziekenzaal blijven alleen nog ruïnes over. Met de stenen ervan werden nieuwe huizen opgetrokken in Ename.

De overwoekerde funderingen van de abdij werden vanaf de jaren 1940 weer blootgelegd door professor Adelbert Van de Walle. Hij legde de kiemen voor de archeologische opgravingen waarvan je vandaag de topstukken kunt bewonderen in Ename. 

Vlaamse topstukken

Neem nu de kromstaf van Ename waarvan een trotse abt in 1175 de eigenaar was.

De kop van die staf is een zeldzaam voorbeeld van romaanse ivoorsnijkunst uit het Scheldebekken.

De oudste schedel van Vlaanderen

Deze zomer kwam nog een tweede topstuk boven water. Tijdens een noodopgraving bij de aanleg van de stuw aan de Schelde ontdekte amateur-archeoloog Jean-Pierre Parent in 2003 een schedel.

Uit recent onderzoek bleek die schedel liefst 4.400 jaar oud te zijn en toe te behoren een 35-jarige voorouder, meteen de oudste en best bewaarde schedel van Vlaanderen

Zowel een gedetailleerde tijdlijn als een animatiefilmpje brengen de hoogte- en dieptepunten van de abdij en omgeving van Ename in beeld. In de vitrines errond zijn de opgegraven objecten en andere vondsten uitgestald waaronder munten, boeken, potten, kruiken, glazen, bestek ...

Houten baksteenmal

De uitgestalde collectie blijft niet beperkt tot de religieuze wereld. In Ename vind je ook recentere sporen van de industrialisering zoals een houten baksteenmal die werd geschonken door de nabijgelegen steenbakkerij Vande Moortel.

Net als de Rupelstreek in Boom, was ook Ename de thuishaven van plattelandssteenbakkerijen langs de oevers van de Schelde.

In Ename werden niet alleen stenen gebakken. In 1863 stichtte Gustaaf Tack een likeurstokerij die onder meer de Liqueur des Moines stookte, een verwijzing naar de abdij van Ename.