Het park van het Oost-Vlaamse Lede is al sinds 1200 de uitvalsbasis van de Heren van Lede. Ze lieten er een riant slot bouwen en kregen in 1633 promotie, toen ze de titel van markies kregen.
Spoorwegverleden in Lede
Het Oost-Vlaamse Lede werd op 1 mei 1856 uit zijn slaap gewiegd met de opening van spoorlijn 50 tussen Brussel en Gent. Voortaan was de landelijke gemeente 'op slechts een stoomwolk van Brussel verwijderd' en dat lokte industrie, arbeiders en een koninklijke stichting naar Lede.
8 juni 2021
De 3 kilometer lange erfgoedwandeling van Erfgoedcel Denderland brengt je naar de eerste sporen van dat spoorwegverleden.
- Download de ErfgoedApp in de App Store of in de Google Play Store en ga mee op stap in Lede.
- De fiets- en wandelgids #STROOM brengt je naar het erfgoed langs spoor en Dender, bestel je exemplaar via Erfgoedcel Denderland.
Nieuw station
De Stationsstraat is je vertrekpunt. Voor je prijkt het stationsgebouw uit de jaren 70 dat in niets lijkt op het oorspronkelijke gebouw uit 1856 van architect Jean-Pierre Cluysenaar.
Hij had zijn strepen verdiend met het ontwerp van de Sint-Hubertus-galerijen en het koninklijk conservatorium in Brussel. Het oorspronkelijke station was een echt schilderijtje in Vlaamse neorenaissance-stijl dat perfect paste in het landelijke decor van Lede.
Zeeppoeder
Aan de eerste spoorwegovergang met de Poortendriesstraat kom je nog een stukje magie tegen van begin vorige eeuw: een op een gevel geschilderde reclameboodschap.
Voorbijkomende reizigers kregen 'Zeeppoeder Vigor' aangeprezen. Gevelreclames raakten in de jaren 1950 uit de mode en zijn vandaag een zeldzaamheid geworden. Desondanks werd het pand intussen gesloopt om plaats te maken voor een appartementsblok.
Verdwenen kasteel van Mesen
Tussen het station, de Markizaatstraat, de Kasteeldreef- en straat dobbert het park van Mesen. De straatnamen verraden het al: hier schitterde tot vijftien jaar geleden het kasteel van Mesen, een internaat waar oorlogswezen werden opgevangen en gerund werd door het Koninklijk Gesticht van Mesen.
Mesen? Is dat niet in West-Vlaanderen? Juist. Het Gesticht was tot aan de Eerste Wereldoorlog actief in Mesen, maar de vernielingen noopten de uitbaters een nieuw onderkomen te zoeken, namelijk in Lede.
De oorpronkelijke locatie zindert tot op vandaag door in de plaatsnamen van Leden, maar van het schoolgebouw met zijn kapel en kasteeltoren ontbreekt elk spoor.
In de jaren 70 doekte het Gesticht de school op waarna het kasteel decennialang stond te vervallen. Een tiental jaar geleden werden de ruïnes platgewalst om plaats te ruimen voor een woonzorgcentrum.
Ruïne van het markizaat
Twee restanten verwijzen nog naar het zogenaamde kasteel van Mesen, waaronder de geconsolideerde ruïne van het markizaat. Dat maakte deel uit van het Gesticht van Mesen maar dateert al van in de 18e eeuw, een folietje van Willem Bette, de laatste markies van Lede.
Volgens heemkundige Dirk D'Haese ontsnapte ook het markizaat na de Franse Revolutie niet aan een industriële invulling. Het werd gebruikt als weverij, jeneverstokerij, tabaksfabriek en suikerfabriek.
Secretariaat van het Gesticht
Op de hoek van de Kasteeldreef- en straat kruist het voormalige secretariaat van de koninklijke stichting je pad. Het heeft dezelfde neogotische stijl als het voormalige internaatsgebouw en geeft nu onderdak aan het advocatenkantoor van Jef Vermassen.
Dronkemansfratsen
Volg je verder de Kasteelstraat tot aan de Stationsstraat, dan zie je aan je linkerkant de Charleroistraat aftakken die begin vorige eeuw het toneel was van verschillende dronkemansfratsen. Allemaal het gevolg van de komst van de ijzeren weg.
Alfons Tas, bijvoorbeeld, stapte op een oktoberdag in 1912 om 10 uur 's avonds van de trein in Lede maar viel 'door de duisternis misleid, in eene diepe gracht, die vol water stond.' De man had de grootste moeite om uit de modderige greppel te klauteren en 'heeft zich erg bezeerd aan handen en hoofd.'
In maart 1914 was het opnieuw prijs, dit keer met een spoorarbeider uit de Charleroistraat die in een revolverheld was veranderd, maar dat lees je in de ErfgoedApp.
Textielindustrie
In de Stationsstraat zelf was het al textiel wat de klok sloeg. Eind 19e eeuw stampte de Ronsense textielondernemer Franciscus Verschelden er textielfabriek 'Verschelden & Frères' uit de grond. Logisch. De combinatie van het spoor, de centrale ligging tussen Gent en Brussel en goedkope werkkrachten maakten van Lede een magneet voor fabrieken.
De gebouwen moeten zich tot diep in het park van Lede hebben uitgestrekt. Links van de herenwoning die Verschelden liet optrekken, is nog een klein deeltje, met de typische zaagtanddaken, bewaard.
Goederenstation
De Stationsstraat mondt uiteindelijk uit op de spoorweg, waar aan de linkerkant een plas asfalt werd uitgestort. Vandaag een pendelparking, vroeger een goederenstation met waterpomp om de tender van de stoomlocomotieven vol te tanken. Goederen werden gewogen voor de ingang van het café Basccus - In de Statie, waar een houten weegbrug was aangelegd.
Buizenkot
Volg je de parking, dan kom je op het fietspad langs de sporen De Groeve tegen. Nog meer industrie. In de jaren 60 werden er betonnen buizen geproduceerd, vandaar zijn bijnaam buizenkot. Vandaag huist er een zuivelhandel.
Bareelwachters
Aan de Langeweesstraat wacht je de laatste verwijzing naar Lede's spoorwegverleden: 't Roethuis, ofwel een bareelwachtershuis.
Was er een trein op komst, dan sloot de bareelwachter de slagbomen en verwittigde hij telefonisch zijn collega's verderop.
Dat het systeem niet feilloos was, bewijst een artikel uit Het Nieuwsblad van 9 januari 1937. Een foto toont het verhakkelde wrak van een vrachtwagen waar tientallen inwoners van Lede breed grijnzend en zwaaiend bij poseren.
De overwegwachter dacht dat er nog genoeg tijd was om de bestuurder ervan over te laten, maar dat was buiten de aanstormende locomotief gerekend. De vrachtwagen werd gegrepen door de trein en de chauffeur kon het niet meer navertellen.
Spoorlijn 50A
Stukje bij beetje boet de spoorlijn aan belang in. Tijdens de twee wereldoorlogen werd de hogesnelheidstrein 50A aangelegd tussen Gent en Brussel waardoor het rechtstreekse treinverkeer tussen beide steden niet langer in Lede halt hield.
Vandaag staat het station van Lede op de lijst van stations waar de loketten voorgoed zullen sluiten. Toch blijft het een onophoudelijk komen en gaan van goederenverkeer en stoptreinen tussen Gent en Aalst.
Links
- ErfgoedApp: #STROOM - Wandelen naar het spoorverleden van Lede
- Erfgoedcel Denderland: Langs het spoorverleden van Lede
- Inventaris Onroerend Erfgoed: gevelreclame Vigor
Praktische informatie
- Installeer de ErfgoedApp op je smarthpone.
- Zoek naar #STROOM - Wandelen naar het spoorverleden van Lede en download de route.
- Start je wandeling in de Stationsstraat in Lede.
Het verslag van deze wandeling gebeurde in samenwerking met Erfgoedcel Denderland. De wandeling werd mee ontwikkeld door de Cultuurraad van Lede en de Koninklijke Heemkundige Kring Heemschut uit Lede.
Lees ook
In het Oost-Vlaamse Lede schitterden tot 2010 de statige vleugels van het kasteel van Mesen, een school met internaat van het Koninklijk Gesticht van Mesen.
