Monument voor de observatiepost

Observatiepost Ramskapelle

Van fabrieksschouw tot observatiepost

In Rampskapelle bij Nieuwpoort rees in 1905 een baksteenfabriek uit de grond die vier jaar later in handen kwam van 'Céramiques et Briqueteries Mécaniques du Littoral'.

De komst van de steenbakkerij zorgde in de kustregio niet alleen voor werkgelegenheid, maar ook voor een uitbraak van malaria. Door het afgraven van de bodem ontstonden plassen water waarin de muggen prima konden gedijen.

Slag om de IJzer

Nog geen tien jaar na de oprichting van de steenbakkerij brak de Eerste Wereldoorlog los. De fabriek bevond zich tijdens de Slag om de IJzer pal aan de frontlinie en van stenen bakken kwam niets meer in huis. Op 30 oktober 1914 drongen Duitse troepen door tot aan de fabriek, het uiterste puntje dat ze wisten te bereiken. Ze stootten echter op hevig verzet en trokken zich terug achter de IJzer die intussen werd blank gezet.

Observatiepost

De Slag om de IJzer was gestreden, het front zat voor de rest van de oorlog muurvast en de steenbakkerij zelf was herleid tot een hoopje puin. Een oorlogsgebied dus: 'Behalve de Belgische soldaten is er geen levende ziel in Ramskapelle.' Het Belgische leger verbouwde de schoorsteen tot observatiepost om de vijandelijke troepenbewegingen achter de IJzer in de gaten te houden.

Aangezien alle kerken in de buurt aan flarden geschoten waren, werd er wel eens een mis gevierd. Zo werd begin 1915 een altaar gebouwd uit de brokstukken van de fabriek, uit Nieuwpoort werd een piano aangerukt terwijl een soldaat met een hamer en een stuk ijzer het klokkengelui probeerde na te bootsen: 'Terwijl het kanongebulder in de verte weerklonk, weergalmde de steenbakkerij van de schoonste lofzangen Gode en Onze-Lieve-Vrouw ter eere.'

Verhuis naar Kortrijk

Na de Eerste Wereldoorlog verhuisde 'Céramiques et Briqueteries Mécaniques du Littoral' haar activiteiten naar een nieuwe locatie, namelijk aan Kapel ter Bede in Kortrijk. Daar vind je nog altijd de sporen van de kleimagazijnen, de machinekamer en de (gerestaureerde) droogloodsen, vandaag het Belgische hoofdkwartier van baksteenproducent Wienerberger.

De steenbakkerij in Ramskapelle wisselde van eigenaar, werd nog enkele jaren gedeeltelijk heropgestart en verbouwd tot een vlasroterij, maar in 1959 sloot het bedrijf voorgoed de deuren. Toch verdween de observatiepost niet van de radar.

Naamstenen 1914-1918

Naar aanleiding van de vijftigste verjaardag van het overlijden van koning Albert I werd de voormalige fabrieksschouw en observatiepost in Ramskapelle in de jaren tachtig gemarkeerd met één van de 25 'Naamstenen 1914-1918'. Ze verschenen op plaatsen waar weinig in het landschap nog herinnert aan belangrijke gebeurtenissen uit de Eerste Wereldoorlog. In 1992 volgde de bescherming als monument. De gerestaureerde fabrieksgebouwen kregen in 2020 een tweede leven als een jeugdverblijf.

Toch ligt het behoud van de observatietoren vandaag ter discussie. In oktober 2021 hief Vlaams minister van Onroerend Erfgoed Matthias Diependaele namelijk de bescherming op van drie monumenten: de torenkraan van de Boelwerf in Temse, het openluchtzwembad in Ieper en de schoorsteen van de steenbakkerij in Ramskapelle. Volgens Diependaele is 'het draagvlak voor het behoud van de bescherming verdwenen, waardoor een opheffing van de bescherming zich opdringt.'

Petitie

Historicus Dominiek Dendooven heeft een petitie opgestart om de observatietoren alsnog van de ondergang te redden.

Hoe kan ik deze plaats bezoeken?

Deze info is alleen toegankelijk voor Plus-gebruikers. Als Plus-gebruiker:

  • Ontdek je het adres, gps-coördinaten en bezoekinstructies. Benieuwd? Bekijk een voorbeeld.
  • Krijg je toegang tot de kaart met 600 bestemmingen.
  • Ontvang je digitale reisgidsen, uitgestippelde routes voor wandelaars en fietsers, kortingen bij musea en toegang tot de nieuwste verhalen.

Krijg toegang 29,90 euro voor een heel jaar

Vind alle Plus-voordelen op een rijtje. Ben je al plus? Meld je aan

Plus-gebruikers geven Industriecultuur.be een gemiddelde score van 4,3/5!